MILKA IVIĆ (1923- ). Profesor Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i predavač na mnogim univerzitetima u svetu, član SANU i više inostranih akademija, stekla je veliki međunarodni ugled i mnoga priznanja za svoj naučni rad u sintaksi i semantici slovenskih jezika, savremenoj serbokroatistici, opštoj i teorijskoj lingvistici i istoriji lingvistike. Iz tih oblasti je objavila nekoliko monografija, više zbirki lingvističkih ogleda i veliki broj studija, rasprava i članaka u periodici na raznim jezicima. Uz svog supruga Pavla (v. niže) najvažniji je i najuticajniji srpski lingvist savremene epohe.
Moj prvi ozbiljniji susret sa delom Milke Ivić odigrao se krajem 1963. godine, kada mi je po povratku sa jednogodišnjeg studijskog boravka na Londonskom univerzitetu do ruku došla njena tek objavljena knjiga Pravci u lingvistici, koja će se uskoro ustoličiti kao jedan od stubova aktuelne srpske i jugoslovenske lingvistike. Oduševljen što je, eto, i naša sredina, još vidno zaparložena kad je reč o modernoj nauci o jeziku, dobila ovako važan i znalački urađen priručnik, a s druge strane opremljen i nekim svežim relevantnim znanjima prikupljenim tokom rada u londonskim bibliotekama, požurio sam da knjigu među prvima prikažem, prilično ekstenzivno, u beogradskom stručnom časopisu Živi jezici za 1965. godinu. Autorka mi se zahvalila ljubaznim pismom, naglašavajući kako, ceneći me kao kompetentnog prikazivača, uz sve pohvale posebno uvažava i neke moje kritičke napomene, uglavnom bibliografskog i tehničkog karaktera. (Drugo izdanje sam prikazao u sarajevskoj književnoj reviji Odjek 1971. godine, a šesto, dvotomno, u listu Politika 1990. godine. Ne znam da li je još neko prikazao tri izdanja ove kapitalne monografije, koja je prevedena na desetak jezika, ali je meni bilo važno da se baš ja oko toga angažujem. U međuvremenu sam prikazao i njene Lingvističke oglede u Politici 1984. godine, a francuski prevod tog prikaza izašao je iste godine u beogradskom časopisu Relations).
Ali da se vratim u 1965. godinu, ključnu za prvi period mog poznanstva sa Milkom Ivić i njenim naučnim delom. Tada je, naime, sarajevski časopis Izraz, podstaknut idejom koju sam izneo u svom članku “Grad i jezik”, u jednom od narednih brojeva organizovao anketu o prirodi i problemima gradskog jezika, pozivajući na učešće, a na osnovu mog predloga, sedam lingvista i književnika iz Beograda, Zagreba i Sarajeva. Među njima je prva na listi bila Milka Ivić, a njen prilog (“Jezička individualnost grada”) kasnije će biti više puta citiran kao jedan od prvih poziva da se u jugoslovenskoj nauci težište u istraživanju i afirmaciji vrednosti standardnog jezika konačno prenese sa sela u grad. To se odlično uklopilo i sa njenim poznatim prevratničkim referatom “Problem norme u književnom jeziku” sa sarajevskog kongresa jugoslovenskih slavista, štampanim iste godine u Beogradu i Zagrebu. Tako se ta 1965. godina pokazala prelomnom u smislu modernizacije shvatanja o prirodi savremenih standardnih jezika i zadacima normativne lingvistike u Jugoslaviji, a u tim okvirima je u programskom smislu snažno pozvala na sistematsko istraživanje jezika urbanih sredina i gradskih govora, prethodno i zadugo potom opisivanih samo selektivno i parcijalno.
U potonjim godinama sam Milku Ivić sretao u raznim prilikama, slušao njena izlaganja na naučnim skupovima, te učestvovao u predstavljanju njenih knjiga, kao i njenog lingvističkog portreta u celini (na tribini “Petar Kočić” u Beogradu 1993. godine). Povremeno sam joj slao i svoje knjige; neke od njih ona je recenzirala i promovisala, a bila je i recenzent – uz Milorada Radovanovića – mojih Sabranih dela (1996-1997). Njeni Pravci, kao i knjige ogleda koje Ivan Čolović redovno objavljuje u ediciji XX vek, obavezno su bili na listi literature za moje postdiplomske kurseve; a moja predavanja iz sociolingvistike nisu mogla da prođu bez navođenja njenih primera upotrebe instrumentala u starijem srpskom jeziku, sa jasnim sociološkim i kulturološkim objašnjenjem jezičkih promena. Poslednjih godina gospođu Ivić počešće srećem u doslovnom smislu, na ulici, jer su nam maršrute između stanova i radnih mesta donekle podudarne. Uvek se obradujem kad je vidim, a posebno me veseli njena produžena aktivnost: knjige lingvističkih ogleda srećom se i dalje nižu. U formalnom kontekstu sam je poslednji put video 2008. godine, na tribini Kulturnog centra u Beogradu, prilikom predstavljanja publikacije pod naslovom Lingvistika Milke Ivić, koju su za ediciju XX vek priredili Predrag Piper i Milorad Radovanović, a u kojoj su njeni učenici i najbliži saradnici kroz pojedina poglavlja prikazali njen doprinos različitim disciplinama kojima se bavila. Na kraju promocije ona se probranim i dirljivim rečima zahvalila urednicima i saradnicima.
Prostor dozvoljava još samo kratak osvrt na već glasovite “festšrifte”. Za Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku (1983-84), broj posvećen Milki Ivić i Pavlu Iviću povodom 60-godišnjice života, napisao sam teorijski tekst o odnosu jezičkih univerzalija i hipoteze o jezičkoj relativnosti; a broj Južnoslovenskog filologa (2008) posvećen Milki Ivić doneo je moj prilog pisan povodom 50-godišnjice dveju knjiga objavljenih 1957. godine a značajnih za istoriju lingvistike, Sintaksičkih struktura Noama Čomskog i Lingvistike kroz kulture Roberta Ladoa – čime sam želeo da ostanem u domenu istorije lingvistike, kao jednog od glavnih područja bogate i raznovrsne naučne delatnosti slavljenice. Ona je pak meni u međuvremenu uzvratila šaljući za “moj” zbornik (2000) teorijski zanimljiv članak o principu markiranosti u primeni na vokabular za boje u slovenskim jezicima, dakle iz tematike koju je tih godina intenzivno istraživala.
Evo, ovako sam – u najkraćem – doživeo neponovljivu Milku Ivić.